Prawie wszystkie prace mogą być wykonywane przez osoby niepełnosprawne, a w odpowiednim środowisku większość z nich może być produktywna – takie wnioski płyną z raportu Światowej Organizacji Zdrowia „Praca i zatrudnianie”, którego polskie tłumaczenie właśnie się ukazało. Mimo to, na całym świecie (a w Polsce szczególnie), wśród osób z niepełnosprawnością w wieku produkcyjnym wskaźnik zatrudnienia jest znacznie niższy niż w grupie osób sprawnych. Wynika to m.in. z braku dostępu do edukacji i rehabilitacji oraz sposobu postrzegania niepełnosprawności przez pracodawców.
Wysokie bezrobocie wśród osób z niepełnosprawnością to problem zarówno krajów rozwiniętych, jak i rozwijających się. Jak alarmuje WHO niskie wskaźniki uczestnictwa osób z niepełnosprawnością w rynku pracy prowadzą do ubóstwa tej grupy społecznej. Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia, aby przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu osób z niepełnosprawnością, niezbędne jest zapewnienie im dostępu do pracy lub środków do życia.
Trudności osób z niepełnosprawnością na rynku pracy
Istnieje wiele barier, które utrudniają tej grupie społecznej wejście na rynek pracy. Są nimi m.in. brak dostępu do edukacji i szkoleń lub do środków finansowych. Przyczynia się do tego też charakter miejsca pracy lub sposób postrzegania przez pracodawców niepełnosprawności i samych osób niepełnosprawnych. Poza tym, systemy zabezpieczenia społecznego mogą zachęcać osoby z niepełnosprawnością do rezygnowania z pracy i przechodzenia na rentę.
Osoby z niepełnosprawnością napotykają też na przeszkody środowiskowe, które utrudniają im fizyczny dostęp do zatrudnienia. Problemem jest też błędne postrzeganie niepełnosprawności.
Działania na rzecz osób z niepełnosprawnością
Raport WHO omawia różne mechanizmy stosowane do eliminacji barier wejścia osób z niepełnosprawnością na rynek pracy. Przede wszystkim może się to odbywać poprzez zapisy w ustawach i rozporządzeniach. W wielu krajach funkcjonują przepisy wymagające dostosowanie warunków i miejsca pracy do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
Wiele państw stosuje też działania interwencyjne. Przykładem może być wprowadzenie wymaganego wskaźnika zatrudnienia osób z niepełnosprawnością w sektorach publicznym i prywatnym. Jeżeli wymagany wskaźnik nie zostanie osiągnięty, na pracodawcę nakładana jest grzywna. Stosowane są też zachęty dla pracodawców np. wsparcie finansowe na przystosowanie miejsc pracy czy system pracy chronionej.
Do rozwijania lub przywracania możliwości osób z niepełnosprawnością do uczestniczenia w konkurencyjnym rynku pracy przyczyniają się także rehabilitacja zawodowa i szkolenia. Z raportu WHO wynika jednak, że w rozwijających się państwach inwestowanie w rehabilitację i działania prozatrudnieniowe są niewystarczające, a popyt na nie niski. Poza tym takie działania są drogie i nie obejmują wszystkich osób z niepełnosprawnością.
Alternatywą może być pomoc finansowa na rozpoczęcie własnej działalności przez osoby z niepełnosprawnością. W wielu państwach funkcjonują też renty z tytułu niezdolności do pracy. Jednak może być to czynnik zniechęcający do poszukiwania i powrotu do pracy. Ważna jest także praca na rzecz zmiany postaw wobec osób z niepełnosprawnością. Jak wynika z raportu WHO zatrudnienie takiej osoby samo w sobie zmienia postawy w miejscu pracy.
Wioleta Szczygielska
Źródło:
Raport WHO: 
„Praca i zatrudnianie”, Niepełnosprawność II/2015(15)
