Koniec roku – czas podsumowań

Zbliżający się koniec roku to dobry moment na podsumowania i refleksje, również w zakresie działalności Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Ostatnie lata rządów Platformy Obywatelskiej, a w szczególności działalności Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, to niestety okres wyjątkowo trudny dla osób niepełnosprawnych. Czas zmarnowanych szans na dobrą zmianę w interesie najciężej poszkodowanych osób z niepełnosprawnością.

Warto w tym miejscu przypomnieć, jak ważną rolę pełni Pełnomocnik i jak wiele dobrego mógłby zrobić gdyby tylko chciał:

Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych sprawuje merytoryczny nadzór nad wykonywaniem zadań wynikających z ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Do jego zadań należy m.in.:

• inicjowanie, nadzór i koordynacja nad wykonywaniem zadań wynikających z ustawy;
• inicjowanie kontroli realizacji zadań określonych w ustawie;
• żądanie od podmiotów informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych dotyczących realizacji zadań;
• organizowanie konferencji i szkoleń;
• udzielanie informacji w sprawach z zakresu rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnienia osób niepełnosprawnych;
• opracowywanie standardów w zakresie realizacji zadań określonych w ustawie;
• opracowywanie oraz opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących zatrudnienia, rehabilitacji oraz warunków życia osób niepełnosprawnych;
• opracowywanie projektów programów rządowych dotyczących rozwiązywania problemów osób niepełnosprawnych;
• ustalanie założeń do rocznych planów rzeczowo-finansowych dotyczących realizacji zadań wynikających z ustawy;
• inicjowanie i realizacja działań zmierzających do ograniczenia skutków niepełnosprawności i barier utrudniających osobom niepełnosprawnym funkcjonowanie w społeczeństwie;
• współpraca z organizacjami pozarządowymi i fundacjami działającymi na rzecz osób niepełnosprawnych.

Większość wyborców, w tym także osoby niepełnosprawne, podczas wyborów parlamentarnych pokazały PO „czerwoną kartkę”. Powodów było wiele. Zapewne wszyscy pamiętamy okupowanie gmachu Sejmu RP przez matki osób niepełnosprawnych. Domagały się one m.in. zwiększenia świadczeń, większej dostępności do rehabilitacji i pieniędzy na likwidację barier architektonicznych. Mieliśmy również protesty pracodawców przed nowelizacją ustawy o rehabilitacji w zakresie zmian w art. 22. Niestety wszystkie działania tych zdesperowanych ludzi zostały zignorowane przez władzę.

Podstawowym narzędziem w rękach Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych jest z pewnością PFRON, nad którym sprawuje on nadzór jako Prezes Rady Nadzorczej.

Z raportu pokontrolnego Najwyższej Izby Kontroli wynika, że system finansowania potrzeb osób niepełnosprawnych ze środków PFRON pomaga identyfikować ich potrzeby, lecz ich nie zaspokaja. Zdaniem NIK, samorządy mają dużą swobodę w dysponowaniu otrzymanymi z Funduszu środkami na rehabilitację zawodową i społeczną, ale ani PFRON, ani Pełnomocnik ds. Osób Niepełnosprawnych nie prowadzą ewaluacji dotyczącej skuteczności i efektywności wykorzystania tych pieniędzy.

W swoim raporcie NIK zwrócił ponadto uwagę na:

• podjęcie przez Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych działań na rzecz zwiększenia udziału środków PFRON wykorzystywanych przez samorządy powiatowe na rehabilitację zawodową;
• prowadzenie przez Biuro Pełnomocnika, Prezesa Zarządu PFRON i powiaty ewaluacji ukierunkowanej na ocenę skuteczności wykorzystania przez samorządy środków przekazanych im według algorytmu;
• zidentyfikowanie i popularyzowanie przez Prezesa Zarządu PFRON lub Pełnomocnika dobrych praktyk, które mogą pomóc samorządom powiatowym w ocenie efektywności i zwiększaniu skuteczności działań wspierających osoby niepełnosprawne;
• wdrożenie przez PFRON projektowanego systemu informatycznego, identyfikującego końcowych beneficjentów według numeru PESEL. Działanie to powinno uwzględniać:
  • wcześniejsze ustalenie wskaźników pomiaru skuteczności udzielanej pomocy;
  • dostosowanie do ww. wskaźników zakresu sprawozdawczości wymaganej przez PFRON od powiatów, w związku z wykorzystaniem środków przekazywanych według algorytmu;
  • wymianę informacji z innymi instytucjami udzielającymi pomocy osobom niepełnosprawnym;
  • zaniechanie przekazywania przez rady powiatów środków PFRON urzędom starostw i miast powiatowych oraz przekazanie realizacji zadań z zakresu rehabilitacji osób niepełnosprawnych jednostkom do tego uprawnionym.

Rok 2015 to także czas, w którym osoby niepełnosprawne zostały pozbawione wsparcia, jakiego udzielał PFRON w ramach realizacji programu Aktywny Samorząd. Zapraszamy do zapoznania się ze wspólnym stanowiskiem organizacji pozarządowych działających na rzecz osób z niepełnosprawnością wzroku w tej sprawie.

Wszyscy mamy wielką nadzieję, że koniec roku 2015 to początek dobrych zmian dla wszystkich osób niepełnosprawnych. Zmian, które odwrócą negatywne zjawiska wynikające z decyzji podjętych przez poprzedniego Pełnomocnika. Zmian, które przywrócą prawdziwy sens dialogu społecznego. Zmian, które będą oznaczać początek reformy systemu wsparcia najbardziej potrzebujących.

Dr Marek Łukomski
Prezes Zarządu
Platforma Integracji Osób Niepełnosprawnych