Redakcja WatchDogPfron wielokrotnie poruszała w swoich artykułach problem nierównego traktowania poszczególnych grup pracodawców osób niepełnosprawnych. Czytelnikowi WDP może się wydać dziwne mówienie o dyskryminacji pracodawców. A jednak z naszych obserwacji wynika, że zapisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz praktyka nierównego traktowania pracodawców często skutkują dla przedsiębiorstw zatrudniających osoby niepełnosprawne dramatycznymi konsekwencjami (z upadłością włącznie). Dla pełnej jasności: nie postulujemy zaostrzenia kar i przepisów dla pracodawców nieobjętych drastyczną penalizacją. Uważamy, że czas skończyć z absurdalnym karaniem jednych, podczas gdy w analogicznej sytuacji inne grupy pracodawców nie ponoszą żadnych konsekwencji. Uważamy też, że drastyczne kary nie są drogą do rozwiązywania problemów społecznych.
Kilka tygodni temu organizacja pracodawców OBPON.ORG zwróciła się do Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych z propozycją podniesienia kwoty dofinansowania wynagrodzeń dla pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne (tzw. SOD). OBPON.ORG uzasadnił swoją prośbę podniesieniem ustawowej kwoty wynagrodzenia minimalnego, co przy niezmienionym poziomie dofinansowania zwiększa koszty zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Biuro Pełnomocnika przysłało odpowiedź odmowną, argumentując swoją decyzję niewłaściwym rozumieniem instytucji dofinansowania jako kwoty mającej rekompensować podwyższone koszty zatrudnienia osób niepełnosprawnych. SOD – zgodnie z opinią wyrażoną w piśmie BON – jest formą zachęty pracodawców do zatrudniania osób niepełnosprawnych*.
Takie stanowisko rządu jest naszym zdaniem przejawem dyskryminacji tej grupy pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne, którzy bez przymusu ustawowego decydują się na zatrudnianie osób niepełnosprawnych w zamian za dofinansowanie części kosztów pracy.
Stanowisko to jest przejawem dyskryminacji w stosunku do grupy pracodawców, zatrudniających powyżej 25 pracowników i zobowiązanych do zatrudniania 6% osób niepełnosprawnych. Im też państwo polskie zaoferowało system zachęt za zatrudnianie osób niepełnosprawnych. Ale system zachęt określono procentowo (40,65% przeciętnego wynagrodzenia bez względu na rodzaj niepełnosprawności zatrudnionego). Zachęta (w postaci zwolnienia z wpłat na PFRON) oferowana zobowiązanym do zatrudnienia jest waloryzowana (zwiększana) co kwartał. Zachętę dla pracodawców zatrudniających osoby z niepełnosprawnością bez takiego przymusu ustalono w ustawie na stałym poziomie i zróżnicowano znacząco ze względu na rodzaj niepełnosprawności. Rząd nie wykazuje najmniejszej skłonności do równego traktowania tych dwóch grup pracodawców.
W sytuacji gdy trwają prace nad nowym systemem rehabilitacji zawodowej osób niepełnosprawnych warto zastanowić się nad zrównaniem warunków wsparcia pracodawców osób niepełnosprawnych bez względu na to, czy robią to z obowiązku ustawowego, czy zachęceni przez system dofinansowania kosztów płacy pracownika z orzeczeniem o niepełnosprawności. W obydwu przypadkach „zachęta”, jak chce rząd, winna być określona w formie procentu od przeciętnego wynagrodzenia z zachowaniem ograniczeń wynikających z prawa Unii Europejskiej tzn. nie powinna być wyższa niż 75% kosztów płacy*.
Innym skrajnym przykładem nierówności w traktowaniu tych dwóch grup pracodawców są horrendalne kary za niewypełnianie ustawowych obowiązków w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych. Kary te z niewyjaśnionych dotychczas przyczyn stosuje się jedynie w stosunku do pracodawców niezobowiązanych do zatrudniania 6% osób niepełnosprawnych. Pracodawca taki, jeżeli nie opłaci w wyznaczonym w ustawie terminie składek ZUS lub PIT-4, musi zwrócić do PFRON-u całe dofinansowanie. Pracodawca zobowiązany do wpłat na PFRON, jeśli zatrudni osobę niepełnosprawną, automatycznie otrzyma zwolnienie z wpłat na Fundusz w wysokości 1648 złotych miesięcznie. Nie wstrzyma tego zwolnienia żadna okoliczność. PFRON nie zażąda od niego zwrotu udzielonego zwolnienia z wpłat na PFRON. Może nie wypłacić niepełnosprawnemu wynagrodzenia, nie musi zapłacić w terminie ZUS i PIT-4 – krótko mówiąc – nic mu nie grozi. Czy nie jest to dyskryminacyjne podejście do obowiązków różnych grup pracodawców? Dlaczego warunki wsparcia zatrudnienia osób niepełnosprawnych są w polskim systemie ukształtowane w taki sposób, że jedna grupa pracodawców może na skutek naruszenia (czasem bez własnej winy) obowiązujących przepisów stracić wszystko, podczas gdy inna grupa za naruszenie takich samych przepisów nie poniesie żadnej odpowiedzialności?
Nierówne traktowanie pracodawców dostrzegamy także w najnowszym konkursie ogłoszonym przez PFRON „Praca – Integracja”. Otóż, najkrócej rzecz ujmując, PFRON oferuje pracodawcom nieosiągającym ustawowego wskaźnika zatrudnienia 6% osób z niepełnosprawnością dotację w wysokości 17 tysięcy złotych za zatrudnienie pracownika z orzeczeniem o niepełnosprawności na okres 18 miesięcy. Jak rozumiemy zatrudnienie takiego pracownika przyniesie pracodawcy obok dotacji w ww. wysokości dodatkową korzyść w postaci zwolnienia z wpłat na PFRON. Pojawia się pytanie: dlaczego z udziału w tym konkursie zostali wykluczeni pracodawcy, którzy nie są zobowiązani do wpłat na PFRON (nie zatrudniający 25 osób) oraz pracodawcy, którzy są zwolnieni z wpłat na PFRON, ponieważ zatrudniają 6% lub wielokrotnie większy wskaźnik osób niepełnosprawnych? Dopuszczając do udziału w programie „Praca – Integracja” pracodawców mających doświadczenie w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych PFRON łatwiej osiągnąłby założony w programie stabilny wzrost wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych i – co ważniejsze – zrobiłby to zdecydowanie mniejszym kosztem.
Komentując przedstawione powyżej przypadki nierównego traktowania pracodawców, można stwierdzić, że zarówno ustawodawca, jak i zarząd PFRON mają swobodę kształtowania warunków realizowanej przez siebie polityki w zakresie zatrudniania osób niepełnosprawnych. Warunki te winny być jednak formułowane z poszanowaniem zasady równego traktowania i niedyskryminacji adresatów tej polityki. W najbliższym okresie rozpoczną się prace nad nowym systemem rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnoprawnych. Warto więc przy okazji tych prac wziąć pod uwagę obecny istniejące w obecnym systemie rozwiązania naruszające zasadę równego traktowania wszystkich uczestników systemu.
Jan Kwiatek
* pisaliśmy o tej sprawie w artykule „Historyczne oświadczenie BON: SOD nie jest rekompensatą kosztów zatrudnienia”
