Informacje rządu z brakiem informacji

19 października br. miało miejsce posiedzenie sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, podczas którego rozpatrzono Informację Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych w 2015 roku na rzecz realizacji postanowień Karty Praw Osób Niepełnosprawnych oraz Informację o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych w latach 2014-2015.

Podstawowe dane z realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych

Podczas posiedzenia Mirosław Przewoźnik, Dyrektor Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, przywołał m.in. najważniejsze dane dotyczące rynku pracy osób niepełnosprawnych w Polsce w minionym roku oraz omówił działania podjęte na rzecz realizacji postanowień Karty Praw Osób Niepełnosprawnych w analogicznym okresie. Wskazał, iż w 2015 roku współczynnik aktywności zawodowej dla osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym wynosił 25,9% (obecnie wynosi on 27%), wskaźnik zatrudnienia 22,5% (obecnie 24%), a stopa bezrobocia osiągnęła poziom 13% (obecnie 11,5%).

Mirosław Przewoźnik omówił również poziom dofinansowań do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych. Zaznaczył, iż w grudniu 2015 roku 26 163 pracodawców złożyło wnioski o dofinansowanie miesięcznego wynagrodzenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych, a 245 840 pracujących osób niepełnosprawnych zostało zgłoszonych do Systemu Obsługi Dofinansowań i Refundacji Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, z czego ponad połowa to osoby zatrudnione na tzw. otwartym rynku pracy. W 2015 roku na dofinansowania do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych przeznaczono 2.903.835.941,40 zł, w tym w zakładach:

• rynku chronionego – 1.630.147.498,02 zł,
• rynku otwartego – 1.273.592.069,90 zł,
• rynku mieszanego – 96.373,48 zł.

Czy tylko są to niepokojące tendencje w obszarze zatrudnienia?

Dyrektor Biura Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych zwrócił także uwagę na kilka niepokojących tendencji w obszarze zatrudniania osób niepełnosprawnych. Zauważył, iż:

• osoby niepełnosprawne w wieku produkcyjnym wciąż pozostają w większości poza rynkiem pracy, mimo znaczącego subsydiowanego wsparcia ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych i budżetu państwa,
• instytucje publiczne (m.in. ministerstwa i urzędy centralne) w przeważającej większości nie osiągnęły jeszcze ustawowego 6-procentowego wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych,
• osoby niepełnosprawne są gorzej wykształcone w porównaniu z osobami sprawnymi, co niekorzystnie wpływa na ich mobilność zawodową i konkurencyjność na rynku pracy pod względem umiejętności zawodowych.

Anna Dukat, ekspert ds. niepełnosprawności w Business Centre Club, wskazała natomiast na problem braku możliwości szkoleń dla potencjalnych pracodawców osób niepełnosprawnych. „Pracodawcy nie są świadomi możliwości wynikających z zatrudniania osób niepełnosprawnych. Brakuje im wiedzy, co mogą zrobić, żeby zatrudniać takie osoby” – zaznaczyła.

Co roku są obietnice, ale nie wiadomo co z nich zrealizowano

Agnieszka Ścigaj, posłanka klubu Kukiz’15, zauważyła z kolei, iż sporym problemem jest brak wskaźników odnośnie realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych, przez co niemożliwym jest dokonanie rocznej oceny osiągnięć. „Jeżeli rząd rozpoczyna systematyczną pracę nad poprawą sytuacji osób niepełnosprawnych, to może warto byłoby zadbać, by Karta Praw Osób Niepełnosprawnych tudzież roczne sprawozdania z jej realizacji były opatrzone pewnymi wskaźnikami do jakich dąży rząd, czyli by można było stwierdzić, co się udało, a czego się nie udało” – wyjaśniła.

Posłanka Agnieszka Ścigaj zwróciła się także do Krzysztofa Michałkiewicza, Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, z pytaniem, czy Ministerstwo wie, ile osób niepełnosprawnych w ostatnim roku utraciło bądź zmieniło stopień niepełnosprawności, gdyż – jak zauważyła – obecnie brakuje jednolitej, czytelnej statystyki. „Szukając różnych informacji cały czas mamy dwa źródła informacji (ZUS i Powiatowe Zespoły ds. Orzekania o Niepełnosprawności) i nadal tak naprawdę nie wiemy, ile mamy osób niepełnosprawnych w Polsce” – wyjaśniła.

W odpowiedzi Krzysztof Michałkiewicz przyznał, iż Ministerstwo nie posiada danych odnośnie tego, ile osób straciło stopień niepełnosprawności. „Wiemy tylko, że w 2015 roku było o 19% mniej orzeczeń o niepełnosprawności” – zaznaczył. Przyznał również, że Ministerstwo nie posiada wskaźników odnośnie realizacji Karty Praw Osób Niepełnosprawnych. „Omawiana dziś Informacja jest jedynie informacją, dlatego nie ma celów, rekomendacji ani oceny” – tłumaczył.

Brak wskaźników w zakresie edukacji osób niepełnosprawnych i zmarnowane publiczne środki

Rafał Skrzypczyk, wiceprezes Fundacji Aktywnej Rehabilitacji, zwrócił natomiast uwagę na brak wskaźników w zakresie edukacji osób niepełnosprawnych. Zasugerował, iż warto byłoby zbadać, ilu absolwentów szkół wyższych podejmuje pracę. W odpowiedzi Krzysztof Michałkiewicz zapowiedział, iż PFRON będzie monitorował, na ilu kierunkach niepełnosprawni studenci pobierający dofinansowanie jednocześnie studiują, jak długo to robią, a także czy kończą studia i czy znajdują zatrudnienie. „Wcale się nie dziwię, że do tej pory wiele osób przedłużało studia, gdyż była to dla nich szansa na bycie w ciekawszym środowisku, w większym mieście” – zaznaczył Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych. Przypomniał także, że Ministerstwo Nauki w tej chwili otrzymuje 40 milionów złotych rocznie na likwidację barier i wspieranie studentów niepełnosprawnych. „Wydaje nam się, że te pieniądze są nieefektywnie wydawane. Najczęściej wydaje się je na tworzenie i finansowanie stanowisk pełnomocników ds. studentów niepełnosprawnych” – zauważył.

Rośnie liczba spółdzielni socjalnych i zatrudnienie w nich osób niepełnosprawnych

Podczas posiedzenia sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny rozpatrzono również Informację o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych za okres 2014-2015. Wynika z niej, że liczba spółdzielni socjalnych systematycznie rośnie, co jest informacją pozytywną, gdyż – jak zauważył minister Krzysztof Michałkiewicz – w spółdzielniach socjalnych najczęściej zatrudnianymi osobami, poza bezrobotnymi, są osoby niepełnosprawne. Wtórowała mu Magdalena Kochan, posłanka Platformy Obywatelskiej. „Niezwykle cieszy, że liczba spółdzielni rośnie. To oznacza, że cała grupa osób wykluczonych z rynku pracy ma szansę stanąć na nogi” – podkreśliła.  Zwróciła także uwagę na stosunkowo krótki czas funkcjonowania spółdzielni socjalnych. „Spółdzielnie nie są wieczne. Najwięcej z nich trwa rok lub dwa. To dobrze, bo one mają powstawać i nie trwać w formie, którą ciągle subsydiujemy, tylko uczyć ludzi samodzielności” – wyjaśniła.

Podczas posiedzenia zwrócono uwagę, że mimo iż liczba spółdzielni socjalnych wzrasta – wciąż borykają się one z wieloma problemami. Najczęściej wskazywanymi problemami były trudności z pozyskiwaniem zleceń na otwartym rynku, a także brak zainteresowania oraz zrozumienia ze strony władz lokalnych. Apelowano, by w wspólnie zastanowić się, jak zachęcić władze lokalne, by te przychylniejszym okiem zaczęły postrzegać ich działalność.

Iza Rutkowska

Zobacz:

• Informacja Rządu Rzeczypospolitej Polskiej o działaniach podejmowanych w 2015 roku na rzecz realizacji postanowień uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 1 sierpnia 1997 r. Karta Praw Osób Niepełnosprawnych.
• Informacja o funkcjonowaniu spółdzielni socjalnych działających na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych za okres 2014-2015.